Czym są Incoterms? Międzynarodowe warunki sprzedaży w praktyce

Sprzedajesz towar za granicę? A może dokonujesz importu z Chin, Indii, Stanów Zjednoczonych, Kanady lub jakiegokolwiek innego kraju na świecie? Czy wiesz, że w takiej sytuacji możesz skorzystać z Incoterms, czyli International Commercial Terms? W wolnym tłumaczeniu są to międzynarodowe formuły handlowe, które nie tylko regulują, ale również zabezpieczają interesy zarówno sprzedającego, jak i kupującego.

Incoterms powstały po to, by uregulować kwestie ponoszenia kosztów transportu, ubezpieczenia, a nawet cła oraz przenoszenia odpowiedzialności ze sprzedającego na kupującego w trakcie realizacji transportu.

W dużym skrócie: to międzynarodowe zasady, które jasno ustalają, kto za co odpowiada w handlu międzynarodowym na każdym etapie transportu towaru.

W tym artykule wyjaśnimy, czym są Incoterms, jak działają w praktyce i dlaczego warto je dobrze zrozumieć – zwłaszcza jeśli prowadzisz firmę i chcesz mieć kontrolę nad łańcuchem dostaw, kosztami, a przede wszystkim ryzykiem towarzyszącym poszczególnym działaniom.

Incoterms 2020 – co to jest?

Incoterms to zestaw reguł handlowych, które po raz pierwszy zostały opublikowane przez Międzynarodową Izbę Handlową (ICC) w 1936 roku. Od tamtej pory były wielokrotnie aktualizowane, aby nadążyć za zmieniającym się światem handlu międzynarodowego.

Obecnie obowiązującą wersją jest Incoterms 2020, która weszła w życie 1 stycznia 2020 roku.

Jak działają Incoterms?

Na czym polegają te zasady? W dużym uproszczeniu – precyzują, kto i kiedy ponosi koszty oraz ryzyko w trakcie transportu towarów. Dotyczy to m.in. takich elementów jak:

• organizacja przewozu,
• odprawa celna eksportowa i importowa,
• podział kosztów – w tym opłacenie transportu, ubezpieczenia i odpraw celnych,
• odpowiedzialność w razie uszkodzenia towarów lub ich zaginięcia.

Incoterms są dobrowolne, co oznacza, że ich stosowanie w umowie handlowej jest decyzją obu stron – eksportera i importera. Reguły te nie dotyczą firm transportowych, spedytorów czy pośredników, tylko bezpośrednich stron transakcji.

W obecnej wersji mamy do dyspozycji 11 ustandaryzowanych reguł, które podzielone zostały ze względu na rodzaj transportu – część obowiązuje wyłącznie przy transporcie morskim i wodnym śródlądowym, a inne mogą być stosowane niezależnie od środka przewozu.

Każda formuła Incoterms wymaga wskazania jednego kluczowego miejsca – np. portu, magazynu, terminalu. To właśnie ta lokalizacja wyznacza moment przejścia ryzyka oraz obowiązków między stronami, innymi słowy, przeniesienia odpowiedzialności za towar. Co ciekawe, Incoterms mogą również wskazywać moment przeniesienia praw własności do towaru, co ma ogromne znaczenie w kontekście rozliczeń księgowych czy ubezpieczeniowych.

Punkt po punkcie – Incoterms uszczegóławiają wszystkie najważniejsze kwestie, które w handlu zagranicznym mogłyby wywołać nieporozumienia. Właśnie dlatego warto je dobrze poznać i korzystać z nich sposób świadomy.

Rodzaje Incoterms

Reguły Incoterms 2020 dzielą się na dwie główne grupy: te stosowane w każdym rodzaju transportu oraz te, które przeznaczone są wyłącznie dla transportu morskiego i śródlądowego.

W sumie istnieje 11 jasno zdefiniowanych formuł, z których każda określa, kto ponosi koszty i odpowiada za transport oraz kiedy ryzyko przechodzi ze sprzedawcy na kupującego.

Poniżej znajdziesz krótkie opisy każdej z nich, napisane prostym językiem – bez nadmiaru żargonu, za to z praktycznym podejściem.

EXW – Ex-Works (odbiór bezpośrednio od sprzedającego)

Najbardziej minimalistyczna reguła Incoterms.

Sprzedawca udostępnia towar u siebie, np. w magazynie lub fabryce. Cała reszta – czyli transport, cło, odprawa, ryzyko – to już obowiązki kupującego. Idealna dla sprzedawców, którzy chcą mieć jak najmniej na głowie.

FCA – Free Carrier (dostarczenie towaru przewoźnikowi)

Sprzedawca dostarcza towar do wskazanego miejsca i przekazuje go przewoźnikowi kupującego. Może to być magazyn, terminal, lotnisko – zależy od ustaleń oraz tego jak warunki dostawy zostały sprecyzowane przez obie ze stron.

Od tego momentu, czyli dostarczenia towarów do pierwszego przewoźnika i załadowania ich na środek transportu, kupujący bierze na siebie pełną odpowiedzialność.

W wersji 2020 wprowadzono możliwość uzgodnienia wystawienia konosamentu „on board” nawet przy tej formule.

FAS – Free Alongside Ship (od portu początkowego)

Reguła FAS dotyczy wyłącznie transportu morskiego i wodnego śródlądowego. Sprzedawca dostarcza towar na nabrzeże, obok statku przewoźnika wskazanego przez kupującego. Od tego momentu zaczyna się odpowiedzialność kupującego, który organizuje też dalszy transport.

FAS wymaga dokonania odprawy celnej eksportowej przez sprzedającego, zanim towar trafi do portu.

W praktyce oznacza to, że sprzedawca dostarcza odprawiony towar i ustawia go obok statku w oznaczonym porcie. Od tego momentu cała odpowiedzialność i koszty przechodzą na importera.

FOB – Free on Board (załadunek na statek)

FOB również dotyczy transportu drogą morską i śródlądową. W tej regule sprzedający nie tylko dostarcza towar do portu, ale też załadowuje go na pokład statku. Gdy tylko towar przekroczy reling statku, odpowiedzialność przechodzi na nabywcę.

Towar musi zostać załadowany na statek przewoźnika wskazanego przez kupującego. Dopiero w momencie załadunku towaru ryzyko przechodzi ze sprzedającego na kupującego. Do tego momentu sprzedawca odpowiada za wszystkie czynności, w tym za dokonanie odprawy celnej.

CFR – Cost and Freight (koszt i fracht po stronie sprzedającego)

W CFR to sprzedający ponosi koszty transportu do portu docelowego i zawiera umowę przewozu, ale odpowiedzialność zostaje przeniesiona w momencie, gdy towar zostanie załadowany na statek w porcie macierzystym. Od tego punktu ryzyko spoczywa na kupującym, nawet jeśli towar wciąż jest w drodze do oznaczonego miejsca przeznaczenia.

W skrócie: sprzedawca opłaca koszt transportu do portu przeznaczenia, ale odpowiedzialność za towar przechodzi na kupującego już w momencie załadunku na statek. Ubezpieczenie? To już zmartwienie kupującego.

CIF – Cost Insurance and Freight (koszt, ubezpieczenie i fracht po stronie sprzedającego)

CIF działa podobnie jak CFR, ale tutaj dodatkowo ubezpieczenie opłacone zostaje przez sprzedawcę. Mimo że kupujący ponosi ryzyko już po załadunku, to nie ma obowiązku ubezpieczenia towaru. To sprzedawca zobowiązany jest do ponoszenia kosztów ubezpieczenia towarów aż do portu przeznaczenia.

CPT – Carriage Paid To (przewóz opłacony do określonego miejsca przeznaczenia)

W formule CPT sprzedawca pokrywa koszty transportu do uzgodnionego punktu, ale ryzyko przechodzi na kupującego znacznie wcześniej – od momentu przekazania towaru przewoźnikowi (pierwszemu przewoźnikowi).

To ważne, by znać dokładnie moment dostarczenia towarów do przewoźnika, ponieważ koszt i odpowiedzialność nie zawsze idą w parze.

CIP – Carriage and Insurance Paid (przewóz i ubezpieczenie opłacone do określonego miejsca przeznaczenia)

CIP to rozwinięcie reguły CPT – tu również sprzedawca organizuje i opłaca transport, ale dodatkowo zobowiązany jest do zapewnienia ochrony ubezpieczeniowej dla towaru.

Kupujący przejmuje ryzyko po przekazaniu towaru przewoźnikowi, ale ubezpieczenie zapewnione przez sprzedawcę działa aż do wskazanego miejsca przeznaczenia.

DPU – Delivered at Place Unloaded (dostarczenie towarów i rozładunek)

Sprzedawca odpowiada za cały transport – łącznie z rozładunkiem – aż do wyznaczonego punktu, według dyspozycji kupującego.

To jedyna reguła, w której rozładunek leży po stronie sprzedającego. Kupujący przejmuje towar już na miejscu, przygotowany do dalszych działań.

DAP – Delivered at Place (dostarczenie towarów, bez rozładunku)

W regule DAP moment dostarczenia towarów następuje wtedy, gdy towar dotrze do ustalonego miejsca, jednak nie wlicza się w to rozładunku.

Sprzedawca odpowiada za cały transport, ale to kupujący musi zająć się rozładunkiem oraz formalnościami celno-importowymi, jeżeli dany ładunek ich wymaga.

DDP – Delivered Duty Paid (dostarczone, cło opłacone)

DDP to reguła, w której to sprzedający ponosi większość kosztów i to na nim leży odpowiedzialność za wszystkie etapy transportu.

Sprzedający zobowiązany jest do zapewnienia wszelkich czynności, począwszy od przygotowania towaru, przez transport, odprawę eksportową, aż po dostarczenie towarów do kupującego. Po jego stronie leżą też opłaty celne i podatki.

Kupujący nie musi martwić się o żadne formalności – odbiera już gotowy towar, w miejscu przeznaczenia.

Może zainteresuje Cię również: Jakie są rodzaje kontenerów w transporcie morskim? >>>

Aktualizacja Incoterms z 2020 roku

Incoterms 2020 to już ósma wersja reguł od momentu ich pierwszego wprowadzenia przez ICC w 1936 roku. Nowelizacja ta obowiązuje od 1 stycznia 2020 r. i, podobnie jak wersja z 2010 roku, może być stosowana zarówno w handlu międzynarodowym, jak i krajowym.

W nowej wersji zachowano podział reguł na dwie kategorie:

• dla wszystkich środków transportu,
• dla transportu morskiego i wodnego śródlądowego.

Do najważniejszych zmian należą:

• Zmiana reguły DAT na DPU – nowa nazwa „Delivered at Place Unloaded” lepiej oddaje, że miejsce dostawy nie musi być terminalem.
• Modyfikacja reguły FCA – umożliwiono uzgodnienie, by kupujący zlecił przewoźnikowi wystawienie konosamentu z adnotacją „on board”, co ułatwia rozliczenia dokumentowe (np. przez akredytywę).
• Większa przejrzystość – doprecyzowano obowiązki stron, co znacznie ułatwia interpretację i praktyczne stosowanie reguł.

Główna idea? Ułatwienie życia eksporterom i importerom, zwłaszcza w realiach globalnego handlu, w którym każda niejasność może kosztować czas, pieniądze oraz nerwy.

Podsumowanie

Reguły Incoterms powstały z potrzeby uporządkowania i ujednolicenia zasad handlu międzynarodowego, szczególnie w kontekście transportu towarów. Ich głównym celem jest jasne określenie, która ze stron – sprzedający czy kupujący – ponosi koszty transportu, cła, ubezpieczenia oraz w którym momencie odpowiedzialność za towar przechodzi z jednej strony na drugą.

Co ważne, stosowanie Incoterms nie jest obowiązkowe – to dobrowolne porozumienie między stronami, które może zostać wpisane do umowy handlowej. Reguły te mają zastosowanie wyłącznie między sprzedającym a kupującym, co oznacza, że spedytorzy czy firmy transportowe nie są ich bezpośrednimi uczestnikami.

Incoterms regulują więc kwestie związane z dostawą towaru – od momentu jego przygotowania przez sprzedawcę, przez odprawę celną eksportową, aż po transport, ewentualne ubezpieczenie i dostarczenie do kupującego.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Które Incoterms dotyczą transportu morskiego i śródlądowego transportu wodnego?

Cztery reguły Incoterms 2020 dotyczą wyłącznie transportu morskiego i śródlądowego wodnego. Są to:

• FAS (Free Alongside Ship) – dostarczenie towaru obok statku w porcie załadunku.
• FOB (Free On Board) – załadunek towaru na pokład statku.
• CFR (Cost and Freight) – koszt transportu do portu docelowego opłacony przez sprzedawcę.
• CIF (Cost, Insurance and Freight) – jak CFR, ale z dodatkowym ubezpieczeniem po stronie sprzedawcy.

Reguły te stosuje się najczęściej przy ładunkach masowych i nieskonteneryzowanych, które są transportowane drogą morską lub śródlądową – np. statkiem rzecznym.

Wszystkie pozostałe reguły Incoterms (czyli 7 z 11) mogą być stosowane w dowolnym rodzaju transportu, w tym multimodalnym.

Czym się różni DDP od DAP?

Główna różnica między DDP (Delivered Duty Paid) a DAP (Delivered at Place) polega na tym, kto odpowiada za opłacenie cła i podatków.

W DDP to sprzedawca bierze na siebie wszystkie formalności celne, łącznie z zapłatą należności importowych. W DAP sprzedawca dostarcza towar do miejsca przeznaczenia, ale kupujący musi zająć się odprawą celną i pokryciem wszelkich opłat z nią związanych.

Czym się różni EXW od FCA?

EXW (Ex Works) to reguła, w której sprzedawca wypełnia wszystkie swoje obowiązki już w momencie, w którym udostępnia towar u siebie – np. w magazynie. Cała reszta, czyli transport, odprawa i ryzyko, to odpowiedzialność kupującego.

FCA (Free Carrier) wymaga nieco większego zaangażowania sprzedającego – przekazuje on towar przewoźnikowi w ustalonym miejscu, jak również może pomóc w formalnościach eksportowych. FCA jest więc bardziej elastyczną i praktyczną regułą w realnych warunkach handlowych.

Czym się różni CIF od CFR?

Obie reguły dotyczą transportu morskiego, a różnią się jednym kluczowym elementem: ubezpieczeniem.

W CFR (Cost and Freight) sprzedawca opłaca transport do portu przeznaczenia, ale to kupujący odpowiada za ubezpieczenie towaru.

CIF (Cost, Insurance and Freight) z kolei zobowiązuje sprzedającego również do opłacenia ubezpieczenia, choć ryzyko – podobnie jak w CFR – przechodzi na kupującego w momencie załadunku na statek.